ในเมืองสตูลที่ผู้คนหลากหลายเชื้อชาติ ทั้งไทยพุทธ จีน และมุสลิม อาศัยอยู่ร่วมกัน อาหารกลายเป็นภาษากลาง ที่ผูกโยงวัฒนธรรมอย่างแนบแน่น และหนึ่งในเมนูที่สะท้อนอัตลักษณ์ของชาวสตูลได้ดีที่สุด คือ “แกงตอแมะ”
แกงตอแมะมีรสชาติกลมกล่อม วัตถุดิบเข้าถึงง่าย จึงเป็นเมนูยอดนิยมในทุกครอบครัว ไม่ว่าจะเป็นบ้านพุทธ บ้านจีน หรือบ้านมุสลิม แต่ละบ้านมีสูตรเฉพาะตัว เครื่องแกงคล้ายแกงกะหรี่ แต่เข้มข้นด้วยการคั่วเครื่องเทศจนหอม
ส่วนผสมหลัก ได้แก่ เครื่องแกง (พริกแห้ง ข่า ตะไคร้ หอมแดง กระเทียม ขมิ้น กะปิ), เครื่องเทศ (อบเชย กานพลู ยี่หร่า ลูกผักชี), กะทิสด, น้ำมันสำหรับคั่วเครื่องแกง และปลาทะเลสด เช่น ปลามง ปลาจาระเม็ด ปลาลูดู หรือปลากะพง เสิร์ฟคู่กับข้าวมันและอาจาดแตงกวา
วิธีปรุงแบบดั้งเดิม เริ่มจากโขลกเครื่องแกงให้ละเอียด นำไปคั่วกับน้ำมันจนหอม ใส่กะทิ เคี่ยวไฟอ่อนจนแตกมัน ก่อนใส่เนื้อปลาทะเลสด เคี่ยวต่อจนได้รสเข้มข้น หอมมัน กินคู่ข้าวมันและอาจาดแตงกวารสเปรี้ยวหวาน ตัดเลี่ยนได้อย่างลงตัว
หนึ่งในผู้เข้าแข่งขันทำแกงตอแมะกล่าวว่า “ความอร่อยของแกงตอแมะ อยู่ที่เครื่องแกงค่ะ ต้องคั่วและเคี่ยวให้สุกจนหอม วันนี้เราเลือกใช้ปลามงเป็นหลัก และไม่ใส่ผัก เพื่อให้เข้ากับข้าวมัน รสชาติเข้มข้นกำลังดี”
ปัจจุบันแกงตอแมะไม่ได้เสิร์ฟเฉพาะในครัวมุสลิม แต่ยังเผยแพร่ในงานวัฒนธรรม “ชื่นชม ยลวิถี เปอรานากันสตูล” และการประกวดอาหาร เพื่อสืบสานให้คนรุ่นใหม่รู้จักและภูมิใจในมรดกทางรสชาติที่สะท้อนความหลากหลายของสังคมสตูล
นางสาวภัชกุล ตรีพันธ์ ท่องเที่ยวและกีฬาจังหวัดสตูล กล่าวว่า “แกงตอแมะเป็น Signature ของมุสลิมสตูล กินคู่ข้าวมันและอาจาด รสชาติกลมกล่อมจากเครื่องเทศ กะทิ และปลาสดๆ เป็นเมนูรับแขกของสตูลเลยค่ะ”
เมนูนี้จึงไม่ใช่เพียงอาหาร แต่เป็น “เรื่องเล่าบนสำรับ” ที่สะท้อนการอยู่ร่วมกันของสามวัฒนธรรมในจังหวัดสตูล ริมฝั่งอันดามัน ที่ยังคงรักษาเสน่ห์และรากเหง้าแห่งการกินไว้อย่างงดงาม